Howard Gardner, profesor Uniwersytetu Harvarda w środowisku naukowym znany jest przede wszystkim jako twórca teorii wielorakich inteligencji. Zdaniem amerykańskiego psychologa standardowe pomiary nie są wystarczające, by określić iloraz inteligencji danej osoby. Jego zdaniem istnieje kilka rodzajów inteligencji w zależności od aktywności, którą aktualnie weźmie się pod uwagę. Psycholog do podstawowej definicji „inteligencji” mierzonej poprzez testy IQ dodaje osiem typów zawartych w blokach.
Aby wykonać test kliknij Test
Główne założenia teorii Inteligencji wielorakich:
- Każda osoba posiada wszystkie rodzaje inteligencji, rozwinięte w różnym stopniu
- Inteligencje tworzą profil niepowtarzalny dla innych jednostek
- Profile te są dynamiczne i zmieniają się w trakcie rozwoju jednostki
- Wszystkie inteligencje współpracują ze sobą w różnych konfiguracjach
- Inteligencje można rozwijać poprzez różnorodne ćwiczenia
Poniżej przedstawiamy charakterystykę poszczególnych rodzajów inteligencji ze wskazaniem rodzaju ćwiczeń je rozwijających, pamiętajmy jednak, że najkorzystniejsze jest uaktywnianie kilku obszarów jednocześnie.
INTELIGENCJA WERBALNA
Cechuje się wysokorozwiniętymi zdolnościami do czytania, mówienia pisania oraz myślenia przy użyciu słów. Ktoś o tym typie inteligencji lubi różnego typu literaturę, zabawę słowami, tworzy poezję i historie. Dobrze czuje się podczas debat. Lubi formalne przemówienia, kreatywne pisanie, opowiadanie żartów. Dobrze radzi sobie z pracami pisemnymi.
Przykładowy opis dziecka z wysoką inteligencją werbalną (słowną):
Dziecko uważnie czyta wszystko, co wpadnie mu w ręce. Uwielbia słuchać bajek, opowiadań i wierszy czytanych przez nauczyciela. Na zajęciach chętnie przyłącza się do rozmowy. Umie objaśniać, argumentować i bronić swojego zdania. Często tłumaczy innym dzieciom, jak rozwiązać jakiś problem. Nie nużą go ćwiczenia gramatyczne i ortograficzne, a jego opowiadania wyróżniają się bogactwem słownictwa.
(Faliszewska, J. Teoria inteligencji wielorakich)
Zawody, które wymagają wysokiej inteligencji językowej:
pisarz, dziennikarz, publicysta, polityk, prawnik, tłumacz, prezenter radiowy i telewizyjny, nauczyciel, sprzedawca.
Rozwijanie inteligencji słownej:
- opowiadanie
- tworzenie historyjek
- słuchanie opowiadań
- instruowanie, jak coś wykonać
- rozwiązywanie i układanie krzyżówek i zagadek słownych
- pisanie listów
- czytanie książek
- wynajdywanie informacji w gazetach, książkach
- czytanie i układanie wierszy
- redagowanie gazetek
- robienie wywiadów
- gry słowne, dyskusje
- rozwijanie wątków
INTELIGENCJA MATEMATYCZNO – LOGICZNA
W tego typu inteligencji używa się liczb, matematyki, logicznego myślenia i schematów pojawiających się w życiu. Jeśli ten typ inteligencji przeważa to osoba taka ma tendencje do myślenia koncepcyjnego i abstrakcyjnego. Dostrzega schematy i zależności. Osoba o tym typie inteligencji lubi eksperymenty, puzzle, interesują ją sprawy związane z kosmosem. Analizuje okoliczności związane z ludzkim zachowaniem, lubi pracę z liczbami, wzorami i operacjami matematycznymi, podejmuje wyzwania związane z rozwiązywaniem problemów. Jest systematyczna, dobrze zorganizowana i zawsze ma logiczne argumenty.
Przykładowy opis dziecka z wysoką inteligencją logiczno-matematyczną:
Dziecko jest nad wiek poważne. Zawsze jest dobrze zorganizowane. Stara się przewidywać skutki swojego zachowania. Lubi liczyć, rozwiązywać zadania, zagadki i wyciągać wnioski. Jest dociekliwe, systematyczne i dokładne. W czasie zajęć szkolnych zadaje dużo pytań i sprawdza, czy wszystko zostało poprawnie obliczone i napisane.
(Faliszewska, J. Teoria inteligencji wielorakich)
Zawody, które wymagają wysokiej inteligencji logiczno-matematycznej:
matematyk, fizyk, chemik, astronom, inżynier, detektyw, prawnik, księgowy, kasjer, bankowiec, doradca finansowy, lekarz, programista komputerowy
Rozwijanie inteligencji logiczno – matematycznej:
- gry logiczne
- zadania matematyczne
- prowadzenie domowego budżetu
- planowanie wycieczek i podróży
- liczenie w pamięci
- określanie prawdopodobieństwa
- opracowywanie harmonogramów
- rozwiązywanie zagadek i problemów logicznych
- układanie treści w porządku logicznym
- klasyfikowanie pojęć
- tworzenia kategorii, struktur pojęciowych, myślenie przez analogię
- stawianie hipotez
- zadawanie pytań
- programowanie komputerowe
- porządkowanie otoczenia (np. miejsca do nauki).
INTELIGENCJA WIZUALNA
Widzieć znaczy uwierzyć? Wiedza w tego typu inteligencji pochodzi od kształtów, wyobrażeń ze świata zewnętrznego, jak i naszej wyobraźni. Osoba o tym typie inteligencji myśli używając wyobraźni i obrazów. Jest wrażliwa na otaczające przedmioty, kolory i wzory, lubi rysować, malować, rzeźbić i wytwarzać ciekawe prace używając kolorów i różnego typu materiałów, lubi również układać puzzle, czytać mapy, ma zdecydowane poglądy odnośnie kompozycji kolorystycznych (np. pokoju). lubi czynności, które wymagają patrzenia oczami wyobraźni – wizualizacji.
Przykładowy opis dziecka z wysoką inteligencją wizualno-przestrzenną:
Dziecko często się zamyśla w czasie zajęć. Słuchając innych często rysuje na marginesach esy-floresy. Wyraźnie ożywia się, gdy w książkach obok tekstów pojawiają się obrazki, diagramy, mapki, labirynty. Lubi kiedy na zajęciach prezentowane są filmy lub pokazy multimedialne. Dostrzega na nich szczegóły, które umykają innym. Wykonane przez nią prace plastyczne wyróżniają się ciekawą tematyką, dobrym wyczuciem koloru, proporcji i dużą liczbą szczegółów. Lubi fotografować, lepić z plasteliny, projektować i wykonywać prace techniczne z różnych materiałów. Zawsze pierwsza zauważa zmianę w wystroju sali szkolnej. W jej zeszytach jest pełno kolorowych podkreśleń.
(Faliszewska, J. Teoria inteligencji wielorakich)
Zawody, które wymagają wysokiej inteligencji wizualno-przestrzennej:
architekt, rzeźbiarz, malarz, plastyk, twórca gier komputerowych, reżyser, żeglarz, nawigator, piloci, operator filmowy, przewodnik, projektant mody, fotograf, mechanik, chirurg, elektryk, kierowca, stylista.
Rozwijanie inteligencji wizualno – przestrzennej:
- tworzenie obrazów, rysunków
- czytanie map i wytyczanie drogi na podstawie mapy,
- tworzenie map, planów,
- posługiwanie się wykresami i planami,
- przedstawianie informacji w postaci graficznej,
- wizualizacja,
- poruszanie się w terenie według określonego kodu,
- nagrywanie filmów,
- tworzenie prezentacji komputerowych,
- mapy myśli,
- oglądanie dzieł sztuki (malarstwo, rzeźba)
INTELIGENCJA PRZYRODNICZA
Charakterystyczna jest duża wrażliwość, zdolność dostrzegania wzorców w naturze, rozpoznawania i kategoryzowania przedmiotów oraz świata fauny i flory. Świat odbierany jest poprzez naturalne środowisko i otoczenie.
Przykładowy opis dziecka z wysoką inteligencją przyrodniczą:
Jest ciekawe świata i fascynuje je otaczający świat. „Rozumie” świat roślin i zwierząt. Lubi przebywać na świeżym powietrzu. Pasjonuje się ekologią Dostrzega zależności i wzorce w przyrodzie. Klasyfikuje przedmioty w hierarchie. Jest zainteresowane zjawiskami przyrodniczymi, fizycznymi, chemicznymi. Lubi samodzielnie eksperymentować, doświadczać. Kolekcjonuje okazy przyrodnicze. Zbiera albumy, obrazki czy książki o tematyce przyrodniczej. Dobrze opiekują się zwierzątkiem czy roślinką. Mają własny „ogródek” w doniczce.
Zawody, które wymagają wysokiej inteligencji przyrodniczej:
lekarz, przyrodnik, naukowiec, ekolog, biolog
Rozwijanie inteligencji wizualno – przestrzennej:
- prowadzenie hodowli roślin (obserwacja)
- wykonywanie doświadczeń
- spacery i wycieczki
- oglądanie programów przyrodniczych
- posiadanie własnego zwierzątka
- odwiedzanie ogrodów zoologicznych, wystaw przyrodniczych itp.
INTELIGENCJA RUCHOWA
Uczyć się poprzez wykonywanie. Wiedza zdobywana jest poprzez ruch. Nasze ciało wie jak jeździć na rowerze, zaparkować równolegle samochód, tańczyć walca, złapać rzucony przedmiot, utrzymać równowagę podczas chodzenia. Czynności te, wykonujemy odruchowo i nie są związane z logicznym myśleniem. Osoba z tym rodzajem inteligencji lubi ruch, taniec , wykonuje własnoręcznie prace. Dobrze komunikuje się za pomocą języka ciała i gestów. Aby dobrze coś zrobić potrzebuje obserwować, jak ktoś inny to robi. Lubi gry ruchowe i demonstruje jak coś wykonać. Trudno jest jej usiedzieć na jednym miejscu. Zdecydowanie woli być zaangażowana w to co się dzieje, niż być biernym obserwatorem.
Przykładowy opis dziecka z wysoka inteligencją ruchową:
Już po chwili zaczyna się wiercić i kręcić lub manipulować przedmiotami. Najlepiej uczy się wtedy, kiedy może coś wziąć do ręki, wykonać jakąś czynność, klaskać, chodzić itp. Uwielbia sport, taniec, roboty ręczne. Szczególną przyjemność sprawia jej zabawa w teatr. Ma wyrazistą mimikę i gestykulację.
(Faliszewska, J. Teoria inteligencji wielorakich)
Zawody, które wymagają wysokiej inteligencji ruchowej:
sportowiec, aktor, tancerz, choreograf, chirurg, jubiler, mechanik, rzeźbiarz, fryzjer.
Rozwijanie inteligencji ruchowej:
- ćwiczenia ruchowe
- uprawianie jakiejś dyscypliny sportowej
- gimnastykowanie się
- zabawy wymagające refleksu
- robótki ręczne, modelarstwo
- taniec
- odgrywanie ról, pantomima
- uczenie się ruchu
- żonglowanie
- dotykanie, rozpoznawanie kształtów, faktu
INTELIGENCJA MUZYCZNA
Jeśli ten typ inteligencji przeważa to kocha się muzykę i rytm. Jest się wrażliwym na dźwięki środowiska (śpiew ptaków, dźwięki deszczu). Osoby takie uczą się lepiej przy dźwiękach muzyki w tle. Potrafią odtwarzać melodie i rytm po jednokrotnym ich usłyszeniu. Lubią tworzyć muzykę, słuchać i naśladować. Mają zdolności językowe, łapią akcent, z łatwością rozpoznają muzyczne instrumenty.
Przykładowy opis dziecka z wysoka inteligencją muzyczną:
Dziecko ożywia się, kiedy na zajęciach słyszy dźwięki muzyki, uczy się piosenki lub tańca. Ładnie śpiewa. Jest szczególnie wrażliwe na wysokość dźwięków i emocje zawarte w utworach muzycznych. Z łatwością rozpoznaje brzmienie instrumentów. Szybko uczy się grać na dzwonkach. W czasie zajęć i przerw często nuci pod nosem, pogwizduje. Lubi się uczyć kiedy w tle słyszy muzykę.
(Faliszewska, J. Teoria inteligencji wielorakich)
Zawody, które wymagają wysokiej inteligencji muzycznej:
muzyk, instrumentalstai, piosenkarz, śpiewak, tancerz, aktor
Rozwijanie inteligencji muzycznej:
- gra na dowolnym instrumencie
- klaskanie do rytmu piosenki
- rozpoznawanie melodii
- ruch w rytmie muzyki
- dobieranie muzyki do teksu
- śpiewanie, wymyślanie melodii
- słuchanie muzyki przed i w czasie uczenia się
- rytmizowanie tekstów
- transkrypcje muzyki na ruch, obraz, emocje
- relaksacja przy muzyce
- kreowanie wewnętrznych obrazów do podkładów muzycznych
- wymyślanie rymów
INTELIGENCJA INTERPERSONALNA ( Międzyludzka)
Uczymy się pracując z innymi, wchodząc w relacje z nimi. Gdy ta inteligencja jest czyjąś mocną stroną to osoba ta lubi być częścią zespołu i wchodzić w relacje interpersonalne. Ma dużo przyjaciół, wykazuje empatię i głębokie zrozumienie punktu widzenia innych ludzi. Jest komunikatywna. Często zauważa, że inni przejmują jego pomysły. Ma zdolności w rozwiązywaniu konfliktów, mediacjach i znajdowaniu kompromisów wśród ludzi będących w radykalnej opozycji względem siebie.
Przykładowy opis dziecka z wysoka inteligencją interpersonalną:
Dziecko uwielbia chodzić do szkoły. Łatwo nawiązuje kontakty z rówieśnikami i dorosłymi. Ma talent organizatorski. Lubi uczyć się w grupie z innymi dziećmi i często im przewodzi. Wymienia się z nimi swoimi pomysłami, pyta o zdanie. Jest czułe na nastroje, potrzeby oraz krzywdę innych. Jest lubiane. Często dzieci proszą je o rozstrzyganie sporów. Ma bliskich przyjaciół, z którymi lubi spędzać wolny czas.
(Faliszewska, J. Teoria inteligencji wielorakich)
Zawody, które wymagają wysokiej inteligencji interpersonalnej:
nauczyciel, menedżer, sprzedawca, psychoterapeuta, polityk, pielęgniarka, lekarz
Rozwijanie inteligencji interpersonalnej:
- uczenie się w parach, w grupach
- uczenie innych
- zabawy i ćwiczenia interpersonalne
- ćwiczenia efektywnej komunikacji
- pełnienie różnych ról w grupie
- spotkania towarzyskie
- kierowanie projektami
- udział w imprezach szkolnych
INTELIGENCJA INTRAPRESONALNA (Wewnętrzna)
Jest to inteligencja wykorzystująca naszą zdolność do poszukiwania wewnętrznych emocji. Osoba o tym typie inteligencji lubi pracę w samotności, czasem jest wstydliwa, ma własną refleksję i wszystko co robi jest związane z jej wnętrzem. Ma ona kreatywną mądrość i wewnętrzną intuicję. Jest wewnętrznie zmotywowana, nie potrzebuje zewnętrznej motywacji, ma silną wolę, zna swoją wartość, ma zdefiniowane opinie i myśli. Inni ludzie chętnie przychodzą do niej po radę.
Przykładowy opis dziecka z wysoka inteligencją intrapersonalną:
Dziecko jest wyciszone i spokojne, skoncentrowane na swoich wewnętrznych przeżyciach i emocjach. Na zajęciach woli siedzieć z boku, obserwując koleżanki i kolegów, niż uczestniczyć w ich zabawach czy pracy grupowej. Jest bardzo zdyscyplinowane. Na ogół jest mało aktywne na zajęciach. Kiedy udziela odpowiedzi, długo się zastanawia. Jest świadome swoich mocnych i słabych stron. Stara się stale doskonalić. Lubi się wyróżniać.
(Faliszewska, J. Teoria inteligencji wielorakich)
Zawody, które wymagają wysokiej inteligencji intrapersonalnej:
pisarz, psychoterapeuta, filozof, teolog, adwokat
Rozwijanie inteligencji intrapersonalnej:
- obserwacja swoich emocji, uczuć, myśli
- bycie z samym sobą
- czytanie biografii
- czytanie literatury psychologicznej
- pisanie, prowadzenie dziennika
- tworzenie swojego opisu
- snucie marzeń
- medytacje
- udział w warsztatach psychologicznych
- psychoterapia